1. Aanleiding

Jaarlijks wijzigt de treindienstregeling medio december. Dit jaar is dat komende zondag, 14 december 2025. Sinds december 2024 is de dienstregeling rond Haarlem op vrijdag- en zaterdagavond aangepast. Waar op andere avonden de intercity’s tussen Amsterdam Centraal, Haarlem en Leiden Centraal rond 22 uur ’s avonds teruggaan van 4x per uur per richting naar 2x per uur per richting rijden sindsdien op vrijdag- en zaterdagavond tot circa 1 uur ’s nachts 4x per uur intercity’s. Dit is een grote verbetering voor de bereikbaarheid van Haarlem tijdens deze uitgaansavonden.

Het was de bedoeling van NS dat de rest van de dienstregeling op de trajecten rond Haarlem op vrijdag- en zaterdagavond niet zou wijzigen. Zo zouden de Sprinters Haarlem – Amsterdam Centraal die sinds jaar en dag tot circa middernacht elk kwartier rijden ongewijzigd blijven rijden.

Op het laatste moment heeft NS echter bekend gemaakt dat de komst van de extra intercity’s op vrijdagavond zou leiden tot het schrappen van de rechtstreekse Sprinters tussen Amsterdam Centraal en Zandvoort na 22 uur ’s avonds (in totaal 7 ritten) en ook tot het schrappen van één rit van de intercity. In totaal zijn 8 geplande ritten geschrapt op vrijdagavond. Op andere avonden speelt een vergelijkbaar probleem, maar gaat het om 3 intercityritten.

De Sprinters Amsterdam Centraal – Zandvoort v.v. rijden hierdoor sinds de start van Dienstregeling 2025 op vrijdagavond na 22 uur alleen nog tussen Haarlem en Zandvoort. Het gevolg is dat reizigers van en naar Zandvoort en Overveen juist op deze populaire uitgaansavond moeten overstappen in Haarlem. Een ander gevolg is dat reizigers van en naar Haarlem Spaarnwoude en Halfweg-Zwanenburg op deze avond nog maar 2x in plaats van 4x per uur een trein hebben in beide richtingen. Willen deze reizigers van/naar Zandvoort of Overveen reizen dan zijn ze een kwartier langer onderweg.

Ter vergelijking: op alle andere avonden van de week, ook op de rustige zondagavond, rijden deze treinen wel tot middernacht 4x per uur. Alleen op de drukste avond van de week, de vrijdagavond, rijden deze treinen niet. Dat is uiteraard niet uit te leggen aan reizigers. Zij worden geconfronteerd met erg volle treinen en minder reismogelijkheden. Voor de gemeente Haarlem treft dit vooral reizigers die in- en uitstappen op station Haarlem Spaarnwoude.

Nu dit knelpunt ook bij de start van Dienstregeling 2026 op 14 december 2025 niet wordt opgelost vraagt de ChristenUnie-fractie het college om in actie te komen.

2. Juridische toelichting
De reden dat NS de genoemde sprinters last minute heeft geschrapt ligt in de nieuwe vervoerconcessie voor het hoofdrailnet die december 2024 is ingegaan. In deze concessie staat in verband met nieuwe Europese regelgeving niet alleen hoeveel treinen NS minimaal per traject moet rijden, maar ook hoeveel treinen NS maximaal per traject mag rijden. Zo is voor eventuele concurrenten duidelijk welke ruimte er voor hen op het spoor is.

Bij het formuleren van de volumebepaling voor NS is voor de vrijdagavond uitgegaan van de dienstregeling zoals deze tot eind 2024 werd gereden. Door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is daarbij vergeten rekening te houden met de geplande extra intercity’s die vanaf de start van de nieuwe concessie zouden gaan rijden. Op de zaterdagavond heeft dit niet tot problemen geleid omdat de volumebepaling voor de zaterdagavond anders is geformuleerd. Op de vrijdagavond bleek de volumebepaling na 22 uur ’s avonds maar 6 treinen toe te staan en betekent het toevoegen van een 3^e en 4^e intercity dat NS de 3^e en 4^e Sprinter heeft moeten schrappen. Op zondag t/m donderdag leidt de strikte volumebepaling ook tot het vervallen van ritten, echter niet van de Sprinter maar van een intercity die NS had gepland om vla na de grens van 22 uur te rijden. De impact hiervan is kleiner.

Er zijn in de concessie een aantal mogelijkheden waarmee NS alsnog de 3^e en 4^e Sprinter en ook de vervallen intercity ritten zou kunnen rijden. De eerste mogelijkheid is het wijzigen van de concessie omdat het hier in ieder geval wat betreft de sprinters om een evidente fout gaat. Momenteel loopt er echter nog een rechtszaak over de onderhandse gunning van de concessie. Het is daarom niet te verwachten dat het ministerie de concessie op korte termijn tussentijds zal aanpassen. Mogelijk is het ministerie hiertoe wel bereid bij de midterm review over een paar jaar. In artikel 8 lid 2 van de concessie is namelijk geregeld dat het ministerie op dat moment het volume van de concessie kan aanpassen. De ChristenUnie-fractie roept het college op hiervoor te lobbyen.

Voor de korte termijn is een andere optie dat NS de geschrapte treinen rijdt op grond van artikel 8 lid 4 onderdeel d van de concessie. Dit artikel bepaalt dat NS is gerechtigd een hoger volume aan te bieden “ten behoeve van optimalisaties van de Dienstregeling op verzoek van stakeholders”. De consumentenorganisaties in het Locov, het landelijk overleg consumentenbelangen openbaar vervoer, hebben als stakeholder een dergelijk verzoek gedaan. Dit verzoek is echter door NS afgewezen omdat dit “naar verwachting” (van NS) niet valt binnen de bepaling van artikel 8 lid 4 onderdeel d [1]. NS heeft verder niet onderbouwd waarop zij deze verwachting baseert. Mogelijk speelt de lopende rechtszaak over de concessie een rol.

De leden van de ChristenUnie-fractie zien de gemeente Haarlem ook als belangrijke stakeholder. Wij roepen het college op, zo mogelijk samen met de gemeenten Zandvoort, Bloemendaal, Haarlemmermeer en Amsterdam, die ook allemaal een belang hebben, om ook bij NS een beroep te doen op artikel 8 lid 4 onderdeel d. Wij vragen het college daarbij, indien NS weigert dit verzoek te honoreren, NS te vragen te onderbouwen waarom artikel 8 lid 4 onderdeel d niet van toepassing zou zijn.

Tot slot is er nog een derde mogelijkheid om de vervallen treinen toch nog te rijden. Op grond van artikel 8 lid 4 onderdeel e is NS namelijk gerechtigd bovenop het maximale volume diensten in opdracht van derden te rijden, zolang deze diensten in totaliteit geen grotere jaarlijkse waarde hebben dan 7.500.000 euro of het minder dan 500.000 geboden treinkilometers betreft. In het verleden heeft Haarlem gebruik gemaakt van een vergelijkbare bepaling om nachttreinen tussen Haarlem en Amsterdam in te kopen. Deze treinen waren zo succesvol dat ze inmiddels zijn opgenomen in de nieuwe concessie en Haarlem hiervoor niet meer hoeft te betalen. Haarlem heeft dus ervaring met deze constructie.

3. Budget in programmabegroting beschikbaar
Nu de nachttreinen zijn opgenomen in de concessie is binnen de Haarlemse begroting 30.000 euro per jaar vrijgekomen. Eerder heeft de Raad gevraagd om dit geld te behouden voor het openbaar vervoer. Zo zou dit kunnen worden ingezet voor het versneld verhogen van de frequentie tussen Haarlem en Alkmaar. Helaas is dit laatste tot op heden niet gelukt. Maar dit betekent ook dat dit geld nog beschikbaar is. Daarom ziet de ChristenUnie-fractie een mogelijkheid dat Haarlem opdracht geeft aan NS om de vervallen treinen te rijden op vrijdagavond. We hebben immers budget, dat notabene oorspronkelijk ook bestemd was voor treinen voor het uitgaanspubliek.

Het rijden van de 3^e en 4^e Sprinter op vrijdagavond en het rijden van de vervallen intercity-ritten zou dan een “meerwerkopdracht” zijn voor NS op grond van artikel 8 lid 4 onderdeel e. Gezien het feit dat NS oorspronkelijk voornemens was alle in de volgende paragraaf genoemde treinen te rijden binnen de concessie (dit blijkt uit de adviesaanvraag voor dienstregeling 2025 welke begin 2024 is gepubliceerd) zal er niet of nauwelijks sprake zijn van een onrendabele top. De leden van de ChristenUnie-fractie verwachten daarom dat genoemde treinen voor een symbolisch bedrag kunnen rijden. Er is alleen een betaling nodig om juridisch aan te tonen dat de treinen rijden als meerwerk op grond van genoemd artikel in de concessie.

4. Om welke treinen gaat het concreet?

Op vrijdagavond zijn door NS als gevolg van ontbrekende ruimte in de volumebepaling de volgende ritten geschrapt tussen Haarlem en Amsterdam Centraal:

• rit 2182 (intercity 0.55 uur van Haarlem naar Amsterdam Centraal)
• ritten 5491, 5493, 5495 (sprinter 22:11 / 22:41 en 23:11 uur van Amsterdam Centraal naar Haarlem)
• ritten 5470, 5472, 5474 en 5476 (sprinter 22:01/22:31/23:01 en 23:31 uur van Haarlem naar Amsterdam Centraal).

Ook op andere avonden zijn er vervallen ritten door de strikte formulering van de concessie. Dit betreft echter slechts losse ritten. Ook voor deze ritten geldt dat er voldoende vervoersvraag is want deze ritten zijn opgenomen in de oorspronkelijke plannen van NS zoals weergegeven in de adviesaanvraag voor dienstregeling 2025. Twee van deze ritten hebben in eerdere jaren wel gereden toen de oude concessie nog gold.

• Maandag t/m donderdag rit 2170: intercity 21:55 uur van Haarlem naar Amsterdam Centraal (was nieuw gepland in 2025 maar geschrapt vanwege concessie)
• Maandag t/m donderdag rit 2175: intercity van 21:50 uur van Amsterdam Centraal naar Haarlem (geschrapt in 2025 vanwege concessie)
• Zondag t/m donderdag rit 2172: intercity van 21:47 uur van Den Haag Centraal via Haarlem naar Amsterdam Centraal (geschrapt in 2025 vanwege concessie)

In totaal gaat het om 20 ritten per week en dus circa 1040 ritten per jaar. De ruim 20.000 treinkilometers vallen zeer ruim binnen het maximum van 500.000 kilometers die NS mag rijden in opdracht van derden.

In de toekomst zou het om meer ritten kunnen gaan. NS heeft immers door de strikte formulering van het concessievolume ook als de vervoervraag stijgt de komende jaren op maandag t/m donderdag na 22 uur ’s avonds niet de mogelijkheid extra intercity’s te rijden zonder sprinters te schrappen. Op zondagavond kan dit wel.

Onze vragen:

1. Is het college bekend met het feit dat NS als gevolg van de volumebepaling in de vervoerconcessie hoofdrailnet 2025-2033 sinds medio december 2024 ’s avonds na 22 uur minder treinen dan oorspronkelijk gepland rijdt tussen Haarlem en Amsterdam Centraal, met name op de vrijdagavond? Is het college ook bekend met het feit dat NS sinds medio december 2024 op zondag t/m donderdag enkele geplande intercity’s rond 22 uur ’s avonds heeft geschrapt?
2. Deelt het college de mening dat het niet rijden van de treinen genoemd in paragraaf 4 hierboven een negatieve impact heeft op reizigers? Deelt het college ook de mening dat het onwenselijk is dat juist op de drukke vrijdagavond station Haarlem Spaarnwoude na 22 uur ’s avonds nog maar 2x per uur wordt bediend waar dit sinds jaar en dag 4x per uur was?
3. Is het college bereid, zo mogelijk in samenwerking met / mede namens de gemeenten Zandvoort, Bloemendaal, Haarlemmermeer en Amsterdam met NS in gesprek te gaan over het zo spoedig mogelijk laten rijden van de paragraaf 4 genoemde treinen en daartoe bij NS als stakeholder een beroep te doen op artikel 8 lid 4 onderdeel d van de vervoerconcessie hoofdrailnet?
4. Indien NS niet wil ingaan op dit verzoek: is het college bereid dan onderhandelingen te starten met NS om deze treinen (weer) te gaan rijden op grond van artikel 8 lid 4 onderdeel e van de concessie en hiervoor (een deel van) het budget van 30.000 euro in te zetten dat nog beschikbaar is in de programmabegroting voor het rijden van nachttreinen?
5. Is het college parallel hieraan bereid een lobby te starten richting het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat om uiterlijk bij de midterm review van de concessie het concessievolume aan te passen zodat NS de in paragraaf 4 genoemde treinen weer kan rijden binnen de concessie?
6. Is het college bereid in deze lobby ook in te zetten op het in het concessievolume mogelijk maken van uitbreiding van de intercity’s naar een kwartierdienst op andere avonden na 22 uur (zondag t/m donderdag) als daar voldoende vervoervraag voor is, zonder dat dit ten koste gaat van de kwartierdienst van de Sprinters?