Lees hieronder de bijdrage van raadslid Frank Visser namens de ChristenUnie en een samenvatting van de antwoorden van de wethouder. Het debat gaat morgen verder in de Gemeenteraad waar gesproken wordt over de kadernota. Aan de orde komen dan 7 moties die zijn ingediend door o.a. ChristenUnie, PvdA, GroenLinks, VVD en SP.

Voorzitter, ik had gehoopt dat we vanavond een pakket maatregelen konden bespreken om de vastgelopen jeugdzorg weer perspectief te bieden er ligt echter alleen een probleemanalyse.

Met name de vrijgevestigden hebben voor de zomer duidelijkheid nodig en we moeten dat als Raad kunnen bijsturen. Ik lees nu alleen dat wethouder nog in onderhandeling is met de andere gemeenten in de regio. Maar over ruim een week begint het reces al. Ondertussen liggen er bij de kadernota een stapel moties. Die kunnen we eventueel nog één week uitstellen, maar kan de wethouder dan toezeggen dat er uiterlijk komende woensdag wel een pakket ligt zodat we onze moties eventueel nog kunnen aanpassen?

Volgens de ChristenUnie moet er snel een gemeenschappelijke regeling komen. De samenwerking tussen gemeenten is nu te vrijblijvend en dat plaatst ons voor een dilemma dat we veel dingen niet kunnen doen omdat niet alle gemeenten extra geld op tafel willen leggen. Is de wethouder bereid nog dit jaar met een voorstel te komen voor een gemeenschappelijke regeling? Zijn er mogelijkheden om zoiets af te dwingen met hulp van het Rijk?

Ik loop dan een aantal moties uit de eerste termijn van het debat over de Kadernota af die allemaal gaan over de muur tussen perceel 1 (de consortia) en perceel 2 (de vrijgevestigden):

In motie 31 vragen GroenLinks en PvdA een deel van het groeibudget te reserveren voor een betere verdeling van de capaciteit. Het college antwoord dat een deel van dit geld naar innovatie en excessieve casussen kan. Voorzitter, daar gaat motie echter niet over. Die gaat over inkoop door de consortia in perceel 1 bij onderaannemers uit bijvoorbeeld perceel 2. Is het college bereid daar geld uit het groeibudget voor te reserveren?

Dan de spraakverwarring over eenvoudige en enkelvoudige zorg waarover mijn motie 32 van de ChristenUnie gaat. Het zit mij niet lekker dat de discussie over deze definitie en ook over het budgetplafond bij onderaannemers ons als raad tijdens de aanbesteding nooit heeft bereikt. Tenminste: ik kan mij dat echt niet herinneren. Hoe kijkt de wethouder daar op terug?
Het college erkent dat enkelvoudige zorg niet perse eenvoudige zorg is. OK, dat is stap 1. Ook is samenwerking mogelijk. Dat is stap 2. Maar wanneer is het dan nog enkelvoudige zorg? Want daar lijkt het toch mis te gaan. Dat wordt gezegd: u moet in perceel 1 zijn want het is geen enkelvoudige zorg meer. Kan de wethouder dit eenvoudig uitleggen?

En voorzitter, dan blijf je zitten met het onderaannemerschap waarover motie 34 gaat. Dat als je iemand anders inschakelt dat het ten koste gaat van je eigen budgetplafond. Dat moet echt anders.

Laat duidelijk zijn: dat er één regiehouder wordt aangewezen vindt ook de ChristenUnie heel goed. Dat dit dan met onderaannemerschap moet. Ook dat kan nog wel als het maar zo weinig mogelijk bureaucratie geeft. Maar dat budgetplafond waarop je moet inleveren als je een onderaannemer inschakelt, dat kan gewoon niet. Wethouder: als u vandaag de aanbesteding had gedaan met alle kennis van nu, dan had u dat toch ook niet gedaan?

Nu wordt simpelweg gezegd door het college: juridisch kan het niet die definities aanpassen en het budgetplafond per zorgverlener te doen want dan verander je de regels. Voorzitter, waar een wil is, is een weg. Als alle partijen het eens zijn dan is aanpassing volgens de ChristenUnie gewoon mogelijk. Het is nu gewoon pervers: een hulpverlener snijdt in eigen vingers als deze vindt dat een deel van de zorg beter door een meer deskundige collega kan worden gedaan. En ik herhaal: bij mijn weten is dit dilemma nooit aan onze raad voorgelegd en dat betreur ik.

Dan motie 33 van de ChristenUnie over de samenwerking tussen de 2 percelen. Volgens het college kan het nu al. Mijn simpele vraag: waarom krijgen wij dan van hulpverleners allemaal signalen dat het niet of te weinig gebeurt? Dat perceel 1 ondanks de wachtlijsten de deskundigen uit perceel 2 links laat liggen?

Reactie wethouder:

In reactie op de bijdragen van de verschillende fracties gaf de wethouder aan dat de problemen in de jeugdzorg veelzijdig zijn. Het gaat niet alleen om hoe de zorg is ingericht maar ook hoe de samenleving zich ontwikkelt: er is sprake van een groot geloof in maakbaarheid en daarmee meer medicalisering en er is prestatiedruk. Ook de social media verslaving speelt een rol en echtscheidingsproblematiek. Daar komt nog bij dat iets sneller als afwijking van het normaal wordt gezien. De vraag is of alle jeugdhulp nodig en wenselijk is. Er is ook nog zoiets als “recht op geen jeugdzorg”. Een kleine afwijking van het “normaal” hoeft iet erg te zijn. Deze gedachten onderschrijft de ChristenUnie in Haarlem.

De wethouder erkende dat een gemeenschappelijke regeling waarin met meerderheid wordt beslist beter is dan de huidige losse vorm van samenwerking van 7 gemeenten waarin unanimiteit nodig is. Het goede nieuws is: daar wordt aan gewerkt. Sterker nog: het Rijk wil dit gaan verplichten. De vraag is echter welke vorm. Want het kan zijn dat het Rijk die vorm ook gaat voorschrijven. Sowieso gaat het nog enige tijd duren voordat dit van de grond is gekomen. Mogelijk zal de jeugdzorg regio ook groter worden. Zuid-Kennemerland koopt nu al in met de IJmond-gemeenten. Het kan zijn dat de twee regio’s verplicht worden te fuseren. Dan betekent wel dat er nog meer gemeenten nodig zijn bij de besluitvorming.

Voor de problemen in perceel 1 (de 4 grote jeugdzorg consortia) kondigde de wethouder een aantal goede oplossingen aan. Als de gemeenten hierover komende week een akkoord bereiken dan zouden deze oplossingen moeten gaan helpen om de wachtlijsten korter te maken. De oplossingsrichtingen zijn:

• Extra vergoeding voor implementatie van de consortia, want die kosten zijn onderschat en dat is ten koste gegaan van de zorg
• Minder bureaucratie: consortia hoeven waarschijnlijk niet meer een verplichte “AGB-code” te hebben (waarmee ze een erkende jeugdzorginstelling zijn) maar kunnen dan hun oude AGB-code gebruiken die elke deelnemer van het consortium al heeft. Dit schijnt enkele tonnen euro op te leveren die dan naar de zorg kan.
• De gemeenten zouden meer risico’s van de consortia kunnen overnemen. Nu moeten de consortia er rekening mee houden dat ze op het eind van het jaar mogelijk ineens een zorgvraag krijgen van 1 jeugdige die extreem duur is (bijvoorbeeld een gesloten opvang met 24 uurs begeleiding). Omdat consortia per jaar betaald krijgen moeten ze met dat risico rekening houden. Als gemeenten dat risico overnemen dan kan dat geld besteed worden aan het aanpakken van de wachtlijsten.
• De consortia zouden apart innovatiebudget kunnen krijgen zodat ze de gewenste veranderingen in gang kunnen zetten. Nu lukt dat niet omdat al het geld nodig is voor het vertrekken van zorg.

Volgens de ChristenUnie is dit een goede stap. Frank Visser: “Ik hoop dat de gemeenten er onderling uitkomen. Alle gemeenten zullen extra geld op tafel moeten leggen. Het wordt erg ingewikkeld als niet alle gemeenten dat doen. Of het voldoende helpt om weer lucht in het systeem te krijgen zodat de wachtlijsten die in 1 jaar tijd verdubbeld zijn weer flink worden ingekort dat moet ik nog zien, maar het is wel een stap in de goede richting”.

Over perceel 2, de vrijgevestigden, is de ChristenUnie nog niet gerust. Vrijgevestigden werken met een zogenaamd budgetplafond gebaseerd op de zorg die ze vorig jaar hebben verleend. Probleem was dat daar een korting op is toegepast zodat er ruimte was voor nieuwe partijen. Deze zijn er echter in veel mindere mate gekomen. De wethouder wil dat geld nu herverdelen zodat de vrijgevestigden meer ruimte krijgen om jongeren in behandeling te nemen. Dat is een goede stap. Ook denkt de wethouder dat door de maatregelen in perceel 1 er vaker ruimte ontstaat om vanuit perceel 2 een vrijgevestigde in te schakelen. Frank Visser: “Of dat gaat gebeuren moet ik nog zien. De grote consortia krijgen een vast bedrag per jaar. Alles wat ze uitbesteden gaat ten koste van hun eigen budget. De financiële problemen zijn nog steeds groot bij de consortia dus ik ben sceptisch. Formeel zou perceel 1 nu tijdens de wachtlijst een behandelaar in perceel 2 moeten betalen zolang deze zorg verleent omdat er nog geen overdracht is naar de consortia. In de praktijk gebeurd dat al niet.”

Ontevreden blijft de ChristenUnie over de bureaucratie als verschillende vrijgevestigden met elkaar samenwerken. Bijvoorbeeld een psycholoog die een kind in behandeling heeft en die een psychiater wil inschakelen omdat het kind ADHD-medicatie nodig heeft. In het huidige systeem betekent dit dat de psycholoog als hoofdbehandelaar van zijn eigen budgetplafond moet inleveren. Dit is aan de ene kant een financiële prikkel om geen onnodige zorg te regelen, dat is goed. Aan de andere kant betekent dit echter dat de psycholoog een prikkel heeft om zorg niet te regelen, ook als dit wel hetgene is wat een kind nodig heeft. Frank Visser: “Volgens de ChristenUnie sturen de budgetplafonds al voldoende op te veel geld uitgeven. Prima als 1 behandelaar de regie heeft, maar laat elke hulpverlener gewoon zijn eigen plafond hebben. Daarnaast kan de gemeente kwaliteitscriteria maken. Als blijkt dat een behandelen stelselmatig slechter presteert dan anderen of wel heel erg vaak een onderaannemer inschakelt dan zou de gemeente ook het contract met die behandelaar kunnen opzeggen.” 

Een ander zorgpunt van de ChristenUnie is dat iemand die in perceel 1 zit (bijvoorbeeld omdat deze eerder ADHD medicatie heeft gekregen) niet meer zomaar naar perceel 2 kan. Je mag namelijk niet in beide percelen tegelijkertijd behandeld worden tenzij dit gebeurd in opdracht van de hoofdbehandelaar. Frank Visser: “De ChristenUnie wil zorg zo dichtbij mogelijk organiseren. Vrijgevestigden zijn vaak ook goedkoper. Als zorg prima in perceel 2 geregeld kan worden, waarom zouden we perceel 1 dan belasten? Nu is er een soort gedwongen winkelnering terwijl het veel beter zou zijn dat de consortia juist zoveel mogelijk gebruik zouden maken van de vrijgevestigden waar dit maar kan. En natuurlijk: de belangen van het kind moeten daarbij voorop staan.

Er waren nog meer fracties die met name over de vrijgevestigden in perceel 2 nog veel vragen en zorgen hadden. Dit debat gaat daarom door tijdens het debat over de kadernota op donderdag 11 juli. De wethouder hoopt volgende week woensdag met nieuws te komen over de resultaten van het overleg met andere gemeenten. Frank Visser: “Als dit onvoldoende is proberen wij donderdag op de laatste dag voor het reces nog nieuwe voorstellen in te dienen. En anders moet er gelijk na het reces een nieuw debat komen.”